DÖRTDİVAN ve ALADAĞLAR
Aladağlar bugün, Dörtdivan’ın Kıbrıscık ve Bolu taraflarını çevreleyen dağların adıdır. Aladağlar’da bulunan yaylalar Dörtdivanlıların en sevdiği mevsimlik yerleşim yerleridir. Gerçekten de burası muhteşem doğası, buz gibi suları ve akarsuları ile cennetten bir köşe gibidir. Nisan sonu, mayıs başı geldiği zaman yöre halkı yaylalarına göç eder. Neredeyse her köyün bir yaylası, her ailenin yaylada bir evi vardır. Dörtdivanlılar yılın neredeyse yarısında Aladağlar’daki bu yaylalara aittir.
Aladağlar, Dörtdivan kültüründe kendine önemli bir yer edinmiştir. Bu dağlar “Aladağ’daki süte yoğurt çalmak!” deyimiyle ilçe halkının dilinde edebî ve kültürel karşılığını bulur. Bu deyimin “Aladağ’daki yoğurda çorba çalmak!”, “Aladağdaki süte köyde yoğurt/çorba çalmak” gibi şekilleri de vardır. Bu mahalli ve güzel deyimi yine bir deyimle karşılamak gerekirse “Olmayacak duaya âmin demek!” şeklinde izah edebiliriz. Aynı zamanda şöyle bir tekerleme de Aladağlar’la ilgilidir: “Karnım aç, karnına kapı aç, Aladağ’a kadar kaç!”. Bu örnekler Aladağlar’ın Dörtdivan’daki sözlü edebiyat ürünlerine kadar etki ettiğini ve arandığında bu konuda başka örneklerin de bulunabileceğini göstermektedir.
Aladağlar’ın 15. Yüzyıl’da Bolu’da yaşamış Ümmî Kemâl hazretleriyle yakın bir ilgisi vardır. Ümmî Kemâl hazretleri burayı, buranın tabiatını çok sever ve zaman zaman bu dağlara çekilirmiş. Dağlarda bulunan yabani meyveleri aşılarmış. Bu hususta Menâkıb-ı Kemâl Ümmî bize kıymetli bilgiler vermektedir.
Aladağlar, Menâkıb-ı Kemâl Ümmî’de zaman zaman zikredilmektedir. Burası Ümmî Kemâl’in yaşadığı ve gidip gelmekten zevk duyduğu yerlerdendir. Ümmî Kemâl yaratılış olarak inzivayı seven bir meşrebe sahiptir. Ayrıca Bolu merkeze bağlı Tekkeköy’ün yakınlarında yükselen Bozarmut Dağları da onun gittiği yerlerin başında gelmektedir. Menâkıba göre kendisi bu dağlarda uzun süre kalır ve insanlar onun görmeyi dilerlerdi. O, Aladağ’lar’da ağaçları aşılayarak buraları ihya etmekteydi. Hatta menâkıba göre Bozarmut Dağları civarını cennete çevirmişti. Onun nazargâhı Aladağlar idi. Onun bu dağlarda bulunmaktan büyük bir huzur bulduğu ona yazılan şiirlerden de anlaşılmaktadır.
Bolulu Sarı Müderris Sinan Efendi’nin divanında Ümmî Kemâl’in Aladağlar’a ayak bastığı, buraya Selâhaddin adında bir dervişiyle geldiği söylenmektedir: “Bir vakit Salâhaddîn ile Ümmî Kemâl basmış kadem / Ala Taga hürmet kılan erler içün kılsun kılan”.
Bu beyit oldukça dikkat çekmektedir. Zîra Ümmî Kemâl kendi kemâline ayna olan Salâhaddin adındaki dervişiyle Aladağlar’a gitmektedir. Sarı Müderris Sinan Efendi bu dağlara hürmetin buraya ayak basan evliya hürmetine olması gerektiğini söylemektedir. Burada bir husus dikkat çekmektedir: Demek ki, o zamanlarda bu dağlara hürmet gösteriliyordu.
Aladağlar, Türk dünyasının ortak değerlerinden birisidir. Tıpkı Oğuz Kağan, Dede Korkut, Köroğlu, Nasreddin Hoca ve daha niceleri gibi… Onu Bolu-Dörtdivan’da veya herhangi bir Türk coğrafyasında bir dağ silsilesi olarak düşünebiliriz. Ancak diğer Türk topraklarında bu adla anılan dağların olması oldukça ilgi çekicidir. Aladağlar’ın Türk dünyasının ortak destanı Dede Korkut Hikâyeleri’nde de yer alması onun bir dağdan da öte dağınık Türk topluluklarını birleştiren ve bizi ortak bir geçmişe bağlayan destan kültürüyle ilgili olduğunu göstermektedir. Öyleyse Aladağlar, destan kahramanlarımız gibi mekândan mekâna geçmiş ve yeni vatanlar için göç eden Türklerle beraber yeni yurtlarda kendine bir yer bulabilmiştir. O tıpkı, eteklerinde doğup büyüyen Köroğlu gibi Türk dünyasının ortak kıymetlerindendir.
Aladağlar’ın ve burada bulunan mezarların zamanla halk arasında bir kutsiyet kazandığı anlaşılmaktadır. Dörtdivan’da “Erenler” diye bilinen birkaç mevki vardır. Bunlardan birisi Dörtdivan’daki Amanlar Yaylası taraflarında bulunurken diğeri de Aladağlar’da yer almaktadır. Buralarda ağaç kesilmez. Ağaç kesimi hoş görülmez. Bunun başa felaketler getireceğine inanılır. Halk bu mevkilerde ağaç kesmekten çekinir.
Sonuç olarak Aladağlar destan coğrafyamızın ortak değerlerinden birisidir. Köroğlu Destanı’nındaki ortak yer adlarının meydana gelme sebebi her ne ise Aladağlar’ın bir isim ve mânâ olarak Dörtdivan’da ve Bolu’nun diğer yerlerinde yaşıyor olmasının sebebi de odur. Bu dağlar üzerinde düşündükçe ve onun Türk insanının hafızasındaki zenginliği keşfedildikçe Aladağlar’ın bize daha pek çok şey söyleyeceğine eminim. Yasin ŞEN
Dörtdivan ÇPAL
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni
