DÖRTDİVAN KÜLTÜRÜNE DÂİR
Kültür bir milletin yaşama üslûbudur. İnsanlar ölür, nesiller değişir, mekânlar ve zamanlar alt üst olur ve bir milletin kültürü değişerek, dönüşerek devam eder. Onun değişip dönüşmesi çok canlı bir muhtevaya sahip olmasındandır. Kültürün canlılığını ve direnişini, hiç umulmadık zamanlarda onun çeşitli tezahürler ile dirilişinden anlıyoruz. Bu tespitler, Türk kültürü için bilhassa geçerlidir ve Anadolu’nun çeşitli yerlerinde kadim Türk kültürünün yaşatıldığı müstesna yerler vardır. Bunlar içerisinde Dörtdivan ayrı ve önemli bir yere sahiptir.
Dörtdivan, Anadolu’nun fethedildiği asırlardan itibaren Türklerin en yoğun olarak yerleştiği yerlerden birisidir. Bunu köy ve diğer yerleşim yerlerinin isimlerinden, konuşulan Türkçenin barındırdığı zengin hatıralardan, türbelerinden, şairlerinden anlamak mümkündür. Dörtdivan’ın ismi de haddi zatında Türklerin burayı fethetmesinin hatıralarını taşımaktadır.
Dörtdivan’a geldikten sonra öncelikle burada nisbeten iyi korunduğunu fark ettiğimiz kültür unsurları dikkatimizi çekti. Elbette, bunu fark edenlerin ne ilkiydik ne de sonuncusu olacağız! Evliya Çelebi, henüz 17. Yüzyıl’da yörenin ağız özelliklerini incelemiş, derlemeler yapmış ve bunları Seyahatnâme’ye kaydetmiştir. Bu durum oldukça dikkat çekicidir ve Dörtdivan kültürünün ve ağız özelliklerinin erken diyebileceğimiz bir zamanda üzerinde durulduğunu göstermektedir.
Dörtdivan’ın ağız özellikleri onun zengin kültürünün sadece bir yanıdır. Burada ayrıca, hâlâ yaşayan bir şiir kültürü vardır. Dörtdivan’da yetişen ve burada yaşayan Köroğlu, Ümmî Kemâl, Dörtdivanlı Hilmi, Düldül Mevlüt, Eyüp Şahin, günümüz şairlerinden Servet Yüksel gibi şahsiyetlerin ve şairlerin eserleri, nakilleri ve sözleri aslında ilçede bir şiir kültürünün olduğunu göstermektedir. Bu konu, üzerinde ayrıca durulmaya değer bir özellik taşımaktadır.
Yörenin evleri, yayla göçleri, türbeler ve yatırlar, giyim kuşam, yemek kültürü burayı Türk kültürü için çok önemli bir mevkiye yükseltmektedir. Dörtdivan, değerlerine bağlı olmakla beraber gerek nüfusun azlığı, gerekse yetişenlerin Ankara, İstanbul başta olmak üzere başka şehirlere göç etmeleri sebebiyle yaşayan kültür, her geçen gün gücünü biraz daha kaybetmektedir. Gelip geçici hevesler, yüzyılların birikimini, tecrübeyi, kültürel değerleri büyük bir aşınmaya tabi tutmaktadır. Bu nedenle elden gelen her şeyin, yazıp çizmenin, bu değerleri bir yerlere kaydetmenin bu kültüre hizmet olacağı âşikârdır.
Burada bir hususa dikkat çekmek isterim: Dörtdivan’ın sessizliği, sükuneti, içine çekilmişliği kimseleri aldatmamalıdır. Bu diyar Horasan erenlerinin, ilk alperenlerin, Anadolu’yu vatan kılmak için aziz canlarını feda kılan şehitlerin gözbebeği vatan topraklarıdır. Bu uzayıp giden ovanın özünde kaç şehidin kanı, kaç alperenin hatırası, kaç erenin duası vardır, bilinmez. Kültürlü olmak demek ayrıca onların hatırasına saygı göstermek demektir. İnsan, önce doğup büyüdüğü ve yaşadığı yerlere muhabbet ve sadakatle bağlı olmalıdır. Bence bu, toprağı vatan yapan ruhu anlamamız için tek yoldur. Böyle yapmaya çalştıkça Dörtdivan’ın zenginliklerini, kadim hatıralarını, özünü, sözünü, kendinde sakladığı değerleri daha iyi duyduğumu zannediyorum.
Bu kısacık yazıda Dörtdivan kültürünün öneminden bahsetmek zor bir mesele. Bu yazılarla mümkün olduğu kadar bundan böyle Dörtdivan kültürü üzerine bazı gözlem, tespit ve yorumlarımı siz kıymetli okuyucularımla paylaşmak niyetindeyim. Bununla Dörtdivan kültürüne bir nebze olsun hizmet edebilirsem kendimi mutlu hissedeceğim. Yasin ŞEN
Dörtdivan ÇPAL
Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni
